کانسپت مجموعه “کرگدنی به نام سودان”
داستان زندگی کرگدن سفید شمالی به اسم سودان، ما را بر آن داشت تا مجموعه ای به اسم “سودان” برای حمایت از عدم انقراض این گونه از کرگدنها طراحی کنیم.
آینده روشنی پیش روی کرگدن سفید شمالی نیست. در دنیا فقط دو کرگدن سفید شمالی ماده باقی مانده است، اما دانشمندان با نقشه‌ای متهورانه می‌خواهند نسل این جانور را از نابودی نجات دهند.
وقتی برای دیدن کرگدنها به کنیا رفتم، آنها دور ماشین حلقه زدند. وقتی جیمز اموندا، مسئول مراقبت از این حیوانات در ماشین را باز کرد، کمی ترسیدم.
پرسیدم: “می‌توانیم از ماشین خارج شویم؟”
او خیالم را راحت کرد: “بله، این‌ها آرام هستند.”
اما وقتی یکی از کرگدنها سمت من آمد، چندان آرامش نداشتم. داشتم پشت ماشین مخفی می‌شدم که آقای اموندا گفت این کرگدنها از انسان نمی‌ترسند؛این موجب کم شدن هراس من از کرگدنها نشد.
این کرگدن که نامش ناجین است، به این دلیل اهلی است که از باغ وحشی در جمهوری چک آورده شده است. این حیوان الان در محوطه محصور بزرگی در منطقه حفاظت‌شده اُل پژتا (مرکز کنیا) زندگی می‌کند.
سال ۲۰۰۹ او یکی از چهار کرگدنی (دو ماده و دو نر) بود که در تلاش برای زاد و ولد از باغ وحشی در جمهوری چک به کنیا آورده شد. در باغ وحش نتوانسته بودند موجب تولید مثل این کرگدنها شوند.
آن زمان تصور می‌شد که اگر کرگدنها به محیط زیست طبیعی خود بازگردند، احتمالا زاد و ولد خواهند کرد. اما این اتفاق رخ نداد. کرگدنها جفت‌گیری کردند اما ناجین و دخترش فاتو بچه‌دار نشدند.
بعد دو حیوان نر مردند. اول سانی کرگدن ۳۴ ساله به دلایل طبیعی در سال ۲۰۱۴ مرد. چهار سال بعد، سودان کرگدن ۴۵ ساله به دلیل زخم‌هایی روی پوستش که بهبود نمی‌یافت، مرد. او به نوعی بیماری مبتلا شده بود که مفاصل و استخوان‌ها را تخریب می‌کرد.
حالا ناجین و فاتو آخرین باقیمانده‌های کرگدن سفید شمالی در دنیا هستند و هیچکدام هم حامله نیستند.
اسپرم قیمتی
اما این شرایط موجب نشده که دانشمندان سراسر دنیا از تلاش برای نجات این گونه دست بردارند و حالا سراغ تدبیر ویژه‌ای رفته‌اند.
ماجرا مربوط به استفاده از اسپرم‌های حفاظت‌شده‌ای است که از سانی، سودان و یک زنجیر (واحد شمارش کرگدن) حیوان نر که زودتر از آنها مرد، گرفته شده است.
این اسپرم‌ها برای تلقیح مصنوعی حیوانات ماده، از جمله کرگدن سفید جنوبی گرفته شده‌اند.
دو زیرگونه کرگدن سفید در آفریقا وجود دارد: کرگدن سفید شمالی که در معرض انقراض است و کرگدن سفید جنوبی که اوضاع بهتری دارد.
به هرحال تلاش برای لقاح مصنوعی ناکام ماند.
برای همین دانشمندان نقشه را تغییر دادند و تلاش کردند یک رویان (تخمک بارور شده با اسپرم) در آزمایشگاه بسازند. این یک چالش دیگر پیش روی آنها گذاشت: چگونه تخمک بگیرند؟
برای دامپزشکانی که پروژه را در دست داشتند، رسیدن به تخمدان جانور ماده که تخمک‌ها در آن هستند، بسیار سخت بود. تخمدان کرگدن ماده دست‌کم یک متر و نیم داخل بدن حیوان قرار دارد.
دکتر توماس هیلدبراند، از موسسه تحقیقات حیات وحش برلین گفت که در راه رسیدن به تخمدان، پیچ و خم‌های شدیدی هم وجود دارند. او همچنین گفت که بر خلاف انسان و اسب نمی‌توان یک لوله را داخل واژن کرگدن ماده گذاشت.
دکتر هیلدبراند می‌گوید که دامپزشکان برای رسیدن به تخمدان گربه‌سانان بزرگ از داخل شکم اقدام می‌کنند. برای این کار لازم است که پوست حیوان بریده شود، اما از آنجایی که ضخامت پوست کرگدن ۵ سانتیمتر است، این روش عملی نیست.
از آنجایی که پوست حافظ کرگدنها در هنگام جنگیدن با یکدیگر است، در صورت بریدگی هرگز بهبود نمی‌یابد و حیوان سرانجام می‌میرد.
در نتیجه دکتر هیلدبراند برای رسیدن به تخمدان یک وسیله ابداع کرد.
این وسیله یک لوله است که وارد مقعد کرگدن می‌شود. در انتهای لوله سوزن ظریف بلندی وجود دارد که به تخمدان جانور که تخمک‌ها در آن ذخیره شده‌اند، نفوذ می‌کند. سوزن به یک دستگاه مکنده وصل است که تخمک‌ها را به داخل لوله بلند می‌مکند.
او در مورد دستگاهی که ابداع کرده، می‌گوید: “باید بسیار دقیق عمل کنید وگرنه ممکن است شما یک رگ بسیار بزرگ را که قطرش به اندازه بازوی یک بچه است سوراخ کنید.”
این می‌تواند موجب خونریزی داخلی و مرگ حیوان بشود، به همین دلیل او از یک اسکنر سونوگرافی چهار بعدی استفاده کرد که همه چیز را در هنگام کار ببیند. دکتر هیلدبراند می‌گوید اگر همه چیز درست پیش برود، تاثیر ناچیزی روی کرگدن باقی می‌گذارد. اما جراحی بیش از دو ساعت نباید طول بکشد؛ زمانی که می‌توان بدون خطر یک کرگدن را بیهوش نگه داشت.
سال گذشته میلادی او توانست در مجموع ۱۹ تخمک از ناجین و فاتو بدست آورد.
با سرعت برق به سوی ایتالیا
مرحله بعدی بارور کردن تخمک با اسپرم بود. برای این کار به یک متخصص لقاح مصنوعی نیاز بود. چزاره گالی در آزمایشگاه خصوصی آوانتی در ایتالیا، فرد مورد نظر بود. در نتیجه به محض این که تخمک‌ها گرفته می‌شدند لازم بود که به سرعت تمام از کنیا به ایتالیا فرستاده شوند.
پروفسور گالی در گذشته نتوانسته بود از سایر گونه‌های کرگدن رویان بسازد و دلیل آن هم آلوده شدن اسپرم‌ها با ادرار بود.
دکتر گالی می‌گوید: “برای این که کرگدن اسپرم ترشح کند باید از طریق روده بزرگ وارد شد و آن‌جا جریان الکتریسیته ایجاد کرد. این شیوه موجب می‌شود اسپرم و ادرار و سایر مایعات همراه هم بیرون بیایند.”
دکتر گالی سال‌ها روی کرگدن‌های سفید جنوبی و سوماترایی کار کرد تا شیوه‌اش را کامل کند و بتواند با استفاده از الکتریسیته از کرگدن ماده تخمک بگیرد و با بارور کردن آن با اسپرم، رویان بسازد.
این تمرین‌ها جواب داد. به همین دلیل وقتی تخمک‌ها و اسپرم کمیاب کرگدن سفید شمالی از راه رسید، آقای گالی خوب می‌دانست چه کار باید بکند.
با اولین تخمک‌هایی که اوت ۲۰۱۹ به ایتالیا رسید او دو رویان ساخت و چهار ماه بعد که محموله دوم تخمک‌ها از راه رسید، یکی دیگر به آنها اضافه کرد.
برای رشد این رویان‌ها به یک رحم نیاز بود ولی نه ناجین و نه فاتو برای این کار مناسب نبودند.
فاتو ۱۹ ساله با وجود این که قبلا جفت‌گیری کرده بود، تا آن زمان توله نداشت.
استفن انگولو، دامپزشکی در منطقه حفاظت شده اُل پژتا، می‌گوید زمانی که دامپزشکان فاتو را آزمایش کردند، متوجه شدند که او فاقد پوشش رحم است و به بیان دیگر نمی‌تواند حامله شود.
ناجین، مادر ۳۰ ساله فاتو نیز پاهای عقبی ضعیفی دارد؛ این مسئله مشکل‌ساز است به این دلیل که در زمان حاملگی، هورمون پروژسترون مکانیزم حرکت پاهای کرگدن را تغییر می‌دهد.
دکتر انگولو می‌گوید: “اگر او بیفتد و نتوانید بلندش کنید، هم مادر هم بچه از دست می‌روند.”
آنها حاضر نشدند ریسک این کار را قبول کنند و در عوض تصمیم گرفتند که از یک کرگدن سفید جنوبی استفاده کنند.
با این حال دکتر گالی می‌گوید هنوز مسائل ناشناخته زیادی در مورد تولید مثل کرگدنها وجود دارد.
تلاش‌های قبلی برای قرار دادن رویان در رحم یک کرگدن سفید جنوبی در باغ وحش‌ها ناکام بوده است. یکی از مشکلات دانشمندان در این مورد زمان قرار دادن رویان در رحم است.
آنها باید بدانند که دقیقا بدن در چه زمانی بیشتر از همیشه برای قرار گرفتن رویان در پوشش داخلی رحم آمادگی دارد. در زنان چرخه عادت ماهانه بهترین زمان ممکن برای کاشتن رویان را مشخص می‌کند.
کاشتن رویان بعد از رابطه جنسی
تمام حیوانات چرخه عادت ماهانه ندارند، بعضی از جانوران مانند گربه‌ها بعد از جفت‌گیری تخمک‌هایشان را آزاد می‌کنند.
دکتر گالی می‌گوید اگر این قضیه در مورد کرگدنها هم صدق کند از جفت‌گیری آنها می‌توان به عنوان یک شاخص استفاده کرد.
به بیان دیگر، اگر رویان درست بعد از رابطه جنسی کرگدنها کاشته شود، شاید احتمال موفقیت دانشمندان بیشتر شود.
این فرضیه دانشمندان را به مرحله بعدی نقشه پیچیده‌شان هدایت کرد.
چهار کرگدن سفید جنوبی ماده همراه با توله‌هایشان در محیط زندگی طبیعی خود در نزدیکی محل اقامت کرگدن‌های سفید شمالی نگه داشته شدند. قدم بعدی قرار دادن یک کرگدن سفید عقیم در میان ماده‌های جنوبی بود.
دکتر انگولو می‌گوید: “می‌بینید که حیوان نر روی یکی از ماده‌ها می‌رود، دارت بیهوشی را شلیک می‌کنید و رویان را درون او می‌کارید. این رویای ما است.”
من رفتم میزبان بالقوه این رویان را ببینم.
برخلاف ناجین و فاتو، آنها وحشی هستند و تعقیبشان در منطقه حفاظت شده کار آسانی نیست.
وقتی آنها را پیدا کردم، در دومین روز جستجو، با خود گفتم شاید این کرگدنها خودشان هم ندادند اما می‌توانند موجب نجات یک گونه از انقراض شوند.
